“Ilmo iskasoo ridista kaniiniga loo adeegsado,” oo sidoo kale la yiraahdo daawada Ilmo Iskasoo Ridista, waa dookh casri ah oo la iskaga soo rido uurka cusub (kahor 10 asbuuc) si badqab iyo waxtar leh ayadoo la adeegsanaayo isku darka daawooyinka: mifepristone iyo misoprostol (ama keliya miso, haddii aan la heli karin mifepristone). Mifepristone waxay xanibtaa hoormoonka progesterone taasoo joojinaysa kobaca uurka halka misoprostol ay ku qasabto minka inuu kaaro uuna sayriyo waxa gudihiisa ku jira, si waxtar leh ayna ku jirto dilanka.

Waxaa jira labo nooc oo ilmaha la iskaga soo rido kaniiniyo:

1) Mifepristone pllagu lagu daray misoprostol: Waxaad liqaysaa kaniiniga mifepristone marka hore, kadibna waxaad raacinaysaa 24 ilaa 48 saacadood kadib kaniiniga misoprostol. Kani waa qaabka ugu badan ee ilmaha la iskaga soo rido kaniiniga (95-98% uurka la iskasoo rido ayaa guuleysta). Waxay leedahay ciladaha ugu yar ee ka dhalan kara waxaana ogolaaday Maamulka Cuntada iyo Daawada (FDA) ee Mareykanka. Kani waa nooca ilmo iskasoo ridista ee loo adeegsado kaniiniyada ay bixiso Planned Parenthood waxaana ku talinaaya American College of Obstetricians and Gynecologists (Machadka Mareykanka ee Dhakhaatiirta Umulinta iyo Taranka).

2) Misoprostol keliya: Ilmo iskasoo ridista loo adeegsado kaniiniyada ayaa sidoo kale lagu samayn karaa ayadoo la isticmaalaayo kaniiniyada misoprostol. Tani way ka waxtar yar tahay marka labadaba mifepristone iyo misoprostol la qaato (ku dhawaad 85% ilma iska soo rididda waa lagu guulaystaa). Hay’adda Caafimaadka Aduunka ayaa ku talinaaa isticmaalka misoprostol keliya si uurka biloowga ah la iskaga soo xaaqo marka mifepristone aan la heli karin.

Labadaba qaaba waa kuwo waxtar leh oo aad amaan u ah. Labada noocba waxaa sidoo kale aad u adeegsada haween waynaa caalamka.

Daawo muuqaal kayimid International Planned Parenthood Federation kaasoo ka hadlaaya sida kaniiniga ilmo iskasoo ridistu u shaqeeyo.

Isticmaalka kaniiniyada ilmo iskasoo ridista ayaa aad amaan u ah. Kaniiniyada ilmo iskasoo ridista ayaa ah kuwa ugu amaanka badan uurarka kayar 10 asbuuc (kayar 70 maalmood, marka lagasoo bilaabo maalinta koobaad ee caadada tooska kuugu dhacday). Heerka dhibaatooyinka ugu badan inta lagu jiro ilmo iskasoo ridista xiliga hore ayaa aad u yar, hadbana inta aad boobsiiso iskasoo ridista uurka, ayay yar yihiin fursadaha dhibaatooyinku.

Waxaa fiican inaad adeegsato mifepristone oo lagu daray misoprostol waayo way ka waxtar badan tahay. Laakiin, mararka qaar kaniiniyada mifepristone ayay adag tahay in laga helo Mareykanka. Hay’adda Caafimaadka Aduunka ayaa sheegay in ay amaan tahay in la adeegsado misoprostol keliya marka aan la heli karin mifepristone.

Hal khatar ayaa ah in kaniiniga uur iskasoo ridistu uu shaqeyn waayo (waxaa laga yaabaa inaysan soo ridin uurka). Kaniiniyada ayaa waxtarkoodu liitaa marka keliya misoprostol la adeegsado marka kaniiniyada loo cuno uur wayn. Inta badan dhakhaatiirta ayaa ku taliya in la sameeyo baaritaanka uurka 3-4 asbuuc kadib marka aad cunto kaniiniyada si loo xaqiijiyo inay shaqeynayaan. Haddii uurka lagaa helo, waa muhiim inaad hesho daryeelka dabagalka ah. (Ogoow: baaritaanka uurka ee la sameeyo kahor 3-4 asbuuc kadib marka aad cunto daawada ilmo soo ridista ayaa muujin kara natiijada beenta ah ee ah inaad uur leedahay waayo waxay qaadanaysaa wakhti si hoormoonnada uurku ay ka baxaan jirkaaga.)

Khatar kale waa in haddii uurku uu ku yaalo meel ka baxsan minka. Tan waxaa loogu yeeraa uurka ectopic ama tubal. Uurkaan aad ayuu dhif u yahay (keliya ku dhawaad 2 kamid ah 10 uur). Marka ay sidaan dhacdo, kaniiniyada ilmo iskasoo ridista ayaan shaqeyn doonin qofkuna wuxuu u baahan karaa daryeel caafimaad oo degdeg ah, taasoo uu ka helaayo xarun caafimaad. Sabab la xiriirta khatartaan yar, waa muhiim inaad markasta samayso baaritaanka uurka 3-4 asbuuc kadib marka aad liqdo kaniiniyada aadna daryeel degdeg ah raadsato haddii baaritaanku muujiyo inaad uur leedahay. Sidoo kale waxaa muhiim ah inaad raadsato daryeel haddii ay jiraan astaamo kasta oo sii socda ama calaamadaha uurka kadib marka aad ilmaha soo rido (sida xanuunka ubucda oo daran siina badanaaya, gaar ahaana haddii uu kaa hayo hal gees). Uurka Ectopic waa mid dhif ah laakiin wuxuu abuuraa xaalado caafimaad oo xun.

Kaniiniyada ilmo iskasoo ridista waxaa ogolaatay FDA ilaa 10 asbuuc ee ugu horeysa uurka.
Xisaabiyahaan ayaa kaa caawin kara inaad ogaato inta asbuuc ee uurkaagu yahay (ayadoo lagu saleynaayo maalinta koobaad ee caadadaadii ugu danbaysay ee caadiga ahayd). Dadka aan aqoon maalintii koobaad ee caadadooda ama ay ku dhacaan caadooyinka aan joogtada ahayn ayaa u baahan kara in la saaro altarasoon ama baaritaanka sinaha si loo ogaado inta asbuuc ee ay uurka leeyihiin.

Webseedka www.howtouseabortionpill.org waxaad ka hlaysaa xog badan oo ku saabsan waxa aad filan karto marka aad liqdo kaniiniyada iyo sida aad u maareynayso ciladaha daawada.

Fadlan caawimaad degdeg ah u dono xirfadle caafimaad haddii aad leedahay wax kamid ah astaamahaan daran:

• Dhiigbax qoynaaya wax ka badan 2 xafaayada maxi ah halkii saacba muddo ka badan 2 saacadood oo xiriir ah, AMA
• qandho ka badan 100.4 digii Fahrenheit muddo ka badan 24 saacadood, AMA
• qandho ka badan 100.2 digrii Fahrenheit intii muddo ah

Sida loo diyaar garoobo:
Si aad ugu diyaar garoowdo liqista kaniiniga labaad adoo guriga jooga, abortionfinder.org ayaa ku talinaaya inaad uruursato agabka soo socda xili hore:

• Xafaayad qandac ah
• Dhar raaxo leh, ayna ku jirto buume jilicsan
• Xafaayada maxi oo dheecaan badan liqaysa
• Buste lacala haddii aad qarqarto
• Burarka barafka iyo/ama cadadka si aad u dhuuqdo haddii aad dareento lalabo ama matag
• Cunto si fudud loo raamin karo sida buskud khali ah, bariis cad, moos, maraq, iyo roodhi khali ah oo cad
• Wax aad ku mashquusho, sida filimaanta, tv-ga, joornaallada, buugta midabka, ama gaymamka muuqaalka
• Saaxiib ama qof kale oo ku taageera si uu kuula joogo kaagana caawiyo wax kasta oo aad u baahan tahay in lagaa caawiyo.